top of page

kemo-
sentez

1. Üriner Sistem Nedir?

Üriner sistem, vücudun sıvı ve elektrolit dengesini koruyarak atık maddelerin vücuttan atılmasını sağlayan sistemdir. Aynı zamanda kan basıncı düzenlemesi, pH dengesi ve su dengesinin sağlanmasında da rol oynar. Üriner sistemin temel fonksiyonu, kanı süzerek idrar oluşturan ve atıkları vücuttan uzaklaştıran bir mekanizma sunmaktır.

2. Üriner Sistemin Bileşenleri

2.1. Böbrekler

Böbrekler, kanı süzen ve atıkları idrar olarak uzaklaştıran ana organlardır. Böbrekler, karın boşluğunun arka kısmında, omurganın her iki yanında yer alır. Böbreklerin temel fonksiyonları arasında şunlar yer alır:

  • Kanın süzülmesi.

  • Su ve elektrolit dengesinin sağlanması.

  • Atık maddelerin idrarla atılması.

  • Kan basıncının düzenlenmesi (renin üretimi yoluyla).

  • Kırmızı kan hücresi üretiminin uyarılması (eritropoietin üretimi yoluyla).

2.2. Nefronlar

Böbreklerin işlevsel birimi nefronlardır. Her böbrekte yaklaşık bir milyon nefron bulunur. Nefronlar, kanın süzülmesi ve idrarın oluşturulmasında temel rol oynar. Nefronlar şu yapı ve süreçlerle çalışır:

  • Glomerulus: Kılcal damar yumağıdır ve burada kan plazması süzülür.

  • Bowman Kapsülü: Glomerulus'tan süzülen sıvının toplandığı kapsüldür.

  • Proksimal Tübül: Süzülen sıvı (filtrat) buradan geçerken geri emilim işlemi başlar.

  • Henle Kulpu: Filtratın yoğunlaştırıldığı yerdir; su ve iyonların emilimi burada düzenlenir.

  • Distal Tübül ve Toplayıcı Kanal: İdrarın son halinin oluşturulduğu bölgedir. Geri kalan su ve iyonlar gerektiğinde geri emilir.

Nefronun filtrasyon ve emilim formülü:

Filtrasyon Hızı=I˙drar Miktarı×I˙drar KonsantrasyonuPlazma Konsantrasyonu\text{Filtrasyon Hızı} = \frac{\text{İdrar Miktarı} \times \text{İdrar Konsantrasyonu}}{\text{Plazma Konsantrasyonu}}Filtrasyon Hızı=Plazma KonsantrasyonuI˙drar Miktarı×I˙drar Konsantrasyonu​

2.3. Üreterler

Üreterler, böbreklerden mesaneye idrar taşıyan ince boru şeklindeki yapılardır. Üreterler, kaslı yapıları sayesinde peristaltik hareketlerle idrarı mesaneye iter.

2.4. Mesane

Mesane, idrarın geçici olarak depolandığı kaslı bir organdır. Mesane dolduğunda sinirsel uyarılarla idrar yapma ihtiyacı oluşur. Mesanenin kapasitesi yaklaşık 400-600 ml’dir.

2.5. Üretra

Üretra, mesanede depolanan idrarın vücuttan dışarı atıldığı kanaldır. Erkeklerde ve kadınlarda üretranın uzunluğu farklıdır. Erkeklerde üretra aynı zamanda üreme sistemine de hizmet eder.

3. Böbrek Fonksiyonları ve İdrar Oluşumu

Böbrekler, idrar oluştururken üç ana süreçten geçer:

  • Filtrasyon: Kan, glomeruluslar tarafından Bowman kapsülüne süzülür. Büyük moleküller (örneğin proteinler ve kan hücreleri) süzülemez, ancak su, glikoz, üre ve iyonlar filtrata geçer.

    Formül (filtrasyon basıncı):

    Filtrasyon Basıncı=Glomerulus Hidrostatik Basıncı−(Bowman Kapsu¨lu¨ Basıncı+Plazma Onkotik Basınc¸)\text{Filtrasyon Basıncı} = \text{Glomerulus Hidrostatik Basıncı} - (\text{Bowman Kapsülü Basıncı} + \text{Plazma Onkotik Basınç})Filtrasyon Basıncı=Glomerulus Hidrostatik Basıncı−(Bowman Kapsu¨lu¨ Basıncı+Plazma Onkotik Basınc¸​)

  • Geri Emilim (Reabsorpsiyon): Süzülen sıvıdan su, glikoz ve iyonlar geri emilerek kan dolaşımına geri döner. Bu süreç proksimal tübüllerde başlar ve distal tübüllerde devam eder.

  • Salgılama (Sekresyon): Böbrekler, ihtiyaç duyulmayan maddeleri (örneğin fazla potasyum ve hidrojen iyonları) tübüllere salgılar ve idrar yoluyla vücuttan atılmalarını sağlar.

4. Vücut İçin Böbreklerin Önemi

Böbrekler, vücudun homeostazını korumak için birçok kritik işlevi yerine getirir. Bu işlevler şunları içerir:

  • Su ve Elektrolit Dengesi: Böbrekler, su ve sodyum, potasyum, klor gibi elektrolitlerin dengesini düzenler.

    Formül (vücut sıvılarının osmolalitesi):

    Osmolalite=C¸o¨zu¨nmu¨s¸ Madde MiktarıC¸o¨zu¨cu¨ Miktarı (Su)\text{Osmolalite} = \frac{\text{Çözünmüş Madde Miktarı}}{\text{Çözücü Miktarı (Su)}}Osmolalite=C¸​o¨zu¨cu¨ Miktarı (Su)C¸​o¨zu¨nmu¨s¸​ Madde Miktarı​

  • Asit-Baz Dengesi: Böbrekler, vücuttaki pH dengesini düzenler. Hidrojen iyonlarını idrarla atarken bikarbonat iyonlarını geri emer.

  • Kan Basıncı Düzenlenmesi: Böbrekler, kan basıncını düzenleyen renin-anjiyotensin-aldosteron sistemi (RAAS) ile kan hacmi ve damar direncini kontrol eder.

  • Kırmızı Kan Hücre Üretimi: Böbrekler, eritropoietin adlı hormonu salgılayarak kemik iliğinde kırmızı kan hücresi üretimini uyarır.

5. Böbrek Yetmezliği ve Üriner Sistem Hastalıkları

Böbrek fonksiyonlarının bozulması birçok hastalığa yol açabilir:

  • Akut Böbrek Yetmezliği: Böbreklerin ani bir şekilde işlevlerini kaybetmesi durumudur. Genellikle travma, enfeksiyon veya toksinlere bağlıdır.

  • Kronik Böbrek Yetmezliği: Böbreklerin yavaş yavaş işlevlerini kaybetmesi ve atık maddeleri filtreleyememesi durumudur. Diyabet ve hipertansiyon gibi hastalıklar sonucu oluşabilir.

  • İdrar Yolu Enfeksiyonları (İYE): İdrar yollarının bakteriler tarafından enfekte edilmesi sonucu oluşur. İdrar yaparken ağrı ve sık idrara çıkma gibi belirtiler gösterir.

  • Böbrek Taşları: Böbreklerde mineral ve tuz birikimleri sonucu taşlar oluşur. Bu taşlar idrar yollarında tıkanmalara ve şiddetli ağrılara yol açar.

6. Böbrek Taşları ve Filtrasyon

Böbrek taşları, idrardaki kalsiyum oksalat gibi minerallerin kristalleşerek birikmesi sonucu oluşur. Böbrek taşlarının boyutuna ve yerine göre tedavi yöntemleri değişir. Küçük taşlar idrarla kendiliğinden atılabilirken, büyük taşlar cerrahi müdahale gerektirebilir.

Formül (filtrasyon basıncı hesaplaması):

Net Filtrasyon Basıncı (NFP)=(Glomerulus Hidrostatik Basıncı−Plazma Onkotik Basıncı)−Bowman Kapsu¨lu¨ Basıncı\text{Net Filtrasyon Basıncı (NFP)} = (\text{Glomerulus Hidrostatik Basıncı} - \text{Plazma Onkotik Basıncı}) - \text{Bowman Kapsülü Basıncı}Net Filtrasyon Basıncı (NFP)=(Glomerulus Hidrostatik Basıncı−Plazma Onkotik Basıncı)−Bowman Kapsu¨lu¨ Basıncı

Hap Bilgi:

  • Üriner sistem, böbrekler, üreterler, mesane ve üretra gibi organlardan oluşur ve vücuttaki atık maddelerin atılmasını sağlar.

  • Böbrekler, kanı süzer, su ve elektrolit dengesini korur ve idrar oluşturur.

  • Nefronlar, böbreklerin işlevsel birimidir; filtrasyon, geri emilim ve salgılama süreçleriyle idrarı oluşturur.

  • Böbrek yetmezliği, böbreklerin işlevlerini yerine getirememesi durumudur ve akut ya da kronik olabilir.

  • Böbrek taşları, idrardaki minerallerin kristalleşerek böbreklerde taş oluşmasına yol açar.

bottom of page